Na nasze zachowania wpływa aktywność poznawcza. Treści i procesy poznawcze można monitorować i zmieniać.
To nie fakty/sytuacje wywołują w nas emocje, ale to co o nich myślimy. Nasze myśli kształtują przekonania, które budujemy przez całe nasze życie, doświadczając dobrych i złych chwil. Przekonania mogą być racjonalne i zgodne z rzeczywistością – reagujemy wtedy adekwatnie do sytuacji, które nas spotykają. Przekonania mogą być też błędne, niezgodne z rzeczywistością – wtedy nie radzimy sobie z rzeczywistością, którą postrzegamy jako zagrażającą i z którą nie damy rady się uporać.
To samo zdarzenie może nieść ze sobą różne emocjonalne konsekwencje w zależności od interpretacji. Przekonania wpływają na interpretację rzeczywistości.
Gdy błędne interpretujemy rzeczywistość (myślimy o danej sytuacji) w sposób nieadekwatny. Postrzegamy sytuację jako przerastającą nas, niemożliwą do zmienienia siebie jako osoby np. mało wartościowej, bo nie radzącej sobie. Uświadomienie sobie, że rządzą nami dysfunkcyjne (nieracjonalne) myśli jest pierwszym krokiem do zmiany. Kolejnym krokiem jest nauczenie się nowego sposobu myślenia, który doprowadzi do zmiany na dobre w naszym życiu: postrzeganiem życia jako bardziej przyjaznego, nauczeniem się nowych sposobów radzenia sobie z przeciwnościami, wpływaniem na własne życie i tym samym wzmocnieniem pewności siebie.
Samo zrozumienie tego procesu rzadko powoduje trwałą zmianę. Zmiana wymaga działania (trenowania) w codziennej rzeczywistości. Dopiero trening nowego sposobu myślenia przynosi długotrwałe efekty.